Nearnewâld, 50 jier skriuwersboun​

Heech, leech en kâld is it hjir. Wy sitte tsjin in wite muorre, oan in tafel; ús lytse famke sit op har knibbels op de stoel, dan komt hja wat heger en kin se better op de tafel sjen. Sy en har broer tekenje op in fel papier dat de tsjerkeman oan de bern joech, tagelyk mei in beker kleurpotleaden. Myn eigen man sit en swijd, ús koffers stean njonken ús op de grûn.
Ibrahim liet de bus stopje doe’t er de tsjerke seach. De grutte doar wie iepen. Ibrahim sei dat wy nei binnen moasten, tsjerken wienen yn dit lân feilige plakken, de bern en ik folgen him; der wie gjinien, allinne de man fan de kleurpotleaden wie foar yn de tsjerke; hy hie in swier boek mei lear derom hinne op syn earm. Doe’t er ús seach kaam er nei ús ta; hy prate Ingelsk, frege wêr ’t wy om kamen, en Ibrahim sei dat wy gjin hûs hienen en net wisten hoe’t it fierder moast.
Ik koe net alles folgje wat de man en Ibrahim bepraten, mar sakrekt hat Ibrahim it my útlein. De tsjerke is net mear yn gebrûk, dêrom is hja sa leech, allinne de banken en dizze âlde tafel mei in pear stuollen stean der noch yn. Stille keale wite muorren, deiljocht dat troch de hege ruten falt. Stof op de fêste banken. De man seit hy helle tafallich dat grutte boek op, oars hie de doar ticht west. It is in âlde bibel, dy kin hjir net langer lizze.
Nei de twadde warskôging fan de direkteur sei Ibrahim dat wy better fuortgean koenen út it asylsikerssintrum: wy hawwe gjin kâns dat wy yn dit lân bliuwe meie, as wy net frijwillich gienen soe de plysje komme en ús fuortjeie. Se sizze dat Irak feilich is. Mar wy kinne net werom. En ús jild is hast op, ik haw noch sechtich euro yn it taske ûnder myn trui, en Ibrahim hat ek net folle mear.
De bern tekenje en sizze neat. Ferline wike wienen de bern fan skoalle hjir, dy hawwe de tsjerke besjoen en mochten in tekening meitsje; der wiene papier en potleaden oerbleaun.
Ik hear de potleaden wriuwen en skrassen oer it papier. Hja wurkje tegearre oan deselde tekening. Ik wol eins goed sjen nei wat se meitsje, mar eat soarget derfoar dat ik hast ûnferweeglik op myn plak sitten bliuw. De bern binne ek sa nuet, jouwe gjin drokte- wie dat marris sa, dat sy, dat ik, dat Ibrahim, dat wy drok wienen, wat te dwaan hienen, reden hienen om elkoar yn it hier te sitten, dat de bern opstannich doarsten te wêzen. Ibrahim seit neat. De man is no mear as in healoere fuort. Hy hat de doar achter him sletten, mar net op ’t slot dien. De man koe net sizze oft dizze tsjerke in feilich plak wie, sei Ibrahim sakrekt. Der kamen sa’n bytsje minsken, hy is ferkocht. En de minsken dy’t noch wol kamen, geane no nei de tsjerke yn in doarp hjir flak by. De man hellet immen op dy’t yn it tsjerkebestjoer sit. “We have no place to go”, sei Ibrahim doe’t de man fuortgie. Hy hie it learen boek yn in kessensloop ûnder de earm.
Ibrahim kaam yn de jierren foardat wy fuortgienen hast alle wiken wol yn de moskee. Ik noait. De bern ek net, dy wienen doe boppedat noch heul lyts. Ibrahim syn heit wie in amtner by de gemeente, dat wie yn de tiid fan Saddam Hoessein. Heit kaam selden yn in moskee. Doe wie dat gjin reden om ien it libben soer te meitsjen, at jo net faak yn de moskee kamen, dan wie dat jo eigen saak. Dat feroare yn ús doarp doe’t Saddam de macht net mear hie. Ibrahim syn heit rekke syn wurk kwyt; hy krige in hertoanfal en stoar.
De heit fan Ibrahim wie fansels allang dea doe’t wy flechtten. Mar Ibrahim wie âldste soan en ûnderhâlde syn mem. Hy begûn dêrom wer no en dan nei de moskee te gean. Net foar himsels, mar hy moast him sjen litte oan de minsken, ús klanten. Wy naaiden en reparearren klean. Makken pakken en jurken en djellaba’s foar feesten. Doe’t syn mem stoar, ferkochten wy alles en reizgen nei Nederlân. Ibrahim woe net langer wenje yn in lân dêr’t er himsels net wêze koe, seid er. Wy reizgen mei fleantugen, fia Turkije; Ibrahim hie visa kocht en tickets fan in man dy ‘t dêryn hannele. Yn Nederlân, sei dy man, moasten wy fuort mar asyl oanfreegje. Dat kaam dêr altyd goed.
Myn heit, sei Ibrahim doe’t er my fertelde dat wy fertrokken, hat trou ûnderdaan west fan Saddam Hoessein en him noait ôffrege oft it rêdwurk dêr’t hy in ûnderdieltsje fan wie, doogde. Alles is oars no, sei Ibrahim, mar it prinsipe is itselde: as ik my hjir oanpasjen bliuw, wurd ik krekt as him. Ik kin sa net. Ik bin eins heulendal net religieus.
Ik wit noch dat ik doe tocht: – nee, dû kinst sa net. Al soest it besykje, hjoed of moarn rint it ferkeard. Dan mar fuort. De grutte doar kriezet. De man komt der wer yn. Hy hat in frou by him fan in jier of sechtich. Hja stelle har foar. It binne gjin gewoane Nederlânske nammen, ik haw se noch net earder heard tenminsten: Jarich en Geartsje. De bern kleurje fierder; it is wol krekt of wurdt der stadiger skrast en foarsichter wreaun. De frou is freonlik. Ibrahim fertelt har fan ús situaasje.
Dat asyl oanfreegjen kaam net goed. Irak wie in feilich lân, Ibrahim of ik hoegden nearne foar te flechtsjen, it wie ús eigen kar om hjir hinne te gean, gjinien siet ús achternei.
No sitte wy yn in tsjerke sûnder religy yn in lân dat ús net hawwe wol. Geartsje sjocht my oan en glimket freonlik. Se sjocht nei de tekening fan de bern en ik doch it no ek: in tsjerke en fjouwer figuerkes, dy’t nei bûten komme troch de iepen tsjerkedoar.